Grondwaterverontreiniging ENKA ede

webmaster

Het geval ENKA Ede

Door: Evert van Amerongen, Oud- Bennekommer en betrokken bij de ecologische systemen en de geologische effecten in de ondergrond op het grondwater.

Inleiding

imagegen.ashxAls gevolg van de 80 jaar durende kunstzijde /sponzen/ viscose industrie op het Enka-terrein aan de dr. Hartogweg in Ede (langs het spoor) is een grote verontreiniging van het grondwater ontstaan. Een groot aantal chemische vloeibare afvalstoffen van het viscose proces zijn via het toegepaste vloeiveld en bezinkputten in de ondergrond en het grondwater terecht gekomen. Deze vervuiling bevindt zich in een zandlaag op een kleilaag op een diepte van ca. 40 meter onder het maaiveld. Dit ondergrondse vuil watermeer, een z.g. pluim, beweegt zich en heeft inmiddels de wijk Rietkampen bereikt met als gevolg de te verwachten “rotte eieren stank “ uit de oppervlakte watersystemen. Een omgevingslucht die in het verleden bekend was door de Enka m.b.t. het vloeiveld, de Zuider- spoorsloot en afhankelijk van de windrichting de ventilatielucht uit de dikke- schoorsteen.

 

Sanering

Een deelsanering werd uitgevoerd voor de oppervlakkige vervuiling van de bovengronden van het Enka terrein en de spoorsloot (ref. 1) . Inmiddels heeft men het plan voorbereid de vuilwater pluim, in totaal ca. 9 miljoen kubieke meter , in 5 jaar middels een transportleiding vanaf de Rietkampen zonder reiniging onder het niveau in de Neder-Rijn af te voeren (ref.4). Inmiddels is de inlaatpositie bepaald. I.p.v. het Lexkesveer is het nu (22 jun. 2015) stroomafwaards voorbij de Wageningse haven dichter naar de Blauwe Kamer geworden. De Stichting Milieuwerkgroepen Ede is van mening dat een dergelijke doelgerichte belasting van het oppervlaktewater niet meer van deze tijd is. Daarbij opgemerkt dat deze chemische vuilwater emissie niet correct werd beoordeeld. Steller heeft beroep aangetekend op het besluit van de Provincie (ref.5) bij de Raad van State (ref.6). De toegepaste motivering voor deze sanering is dat de pluim zich in de richting van de Natura-2000 gebieden, de Bennekomse Meent en de Veenendaalse Blauwe Hel en Hel beweegt en de blauwgraslanden kan aantasten !

 

I1364 artikel ENKA-pluim kaart Evert van Amerongen

Chemische aspecten

Eén van de vuilwater chemische aspecten is de vervuiling met een hoge concentratie van natrium-sulfaat (ref. 4) , onderdeel van het viscose proces dat afgevloeid is in de ondergrond. Deze sulfaatvracht kan wanneer het in de Natura-2000 gebieden wordt ingelaten pyriet vorming (ijzer disulfide) veroorzaken en in samenhang met opgelost ijzer en andere metalen , die wanneer geoxideerd leiden tot zwavelzuur vorming en dus verzuring, maar ook interne eutrofiëring (versnelde onderwatergroei) door fosfaten die als onderdeel van het proces vrij komen (ref. 15 en 16). Daarnaast is er ook sprake van een beoordelingsfout. De factoren in de pluim zwavelwaterstof (rotte eieren stank) en zwavelkoolstof (ref. 10) zijn niet beoordeeld. Beide factoren zijn ook aanjagers voor de zwavel dynastiek (ref. 15 ,16, 17).

Normaal is in het drinkwater uit de ondergrond ook als gevolg van het rottingsproces zwavelwaterstof (reuk en smaak) aanwezig. Dit wordt gereinigd door oxidatie en beluchting (ref. 14). Maar in deze situatie is er sprake van relatief hoge concentraties aan zwavelwaterstof en zwavelkoolstof als gevolg van het viscose proces. Daarnaast is er ook nog het reinigingskosten aspect van de vuilwater emissie voor de RIWA, Rijn-drinkwater zuiverings- bedrijven.

De vuilwateremissie in de Neder-Rijn

Geen aandacht werd besteed in het besluit (ref. 5) aan de gevolgen voor de stroom afwaards gelegen Natura-2000 gebieden van Rijntakken in de Neder-Rijn, zoals Schoutenwaard, Maneswaard en Spees, de Blauwe Kamer met tevens de Grebbe Sluis met een inlaat van 150 m3/min bij laag debiet in de Grift, waardoor de Natura-2000 gebieden langs de Grift toch zouden worden beinvloed (e.a. voorbij Rhenen). De emissietoets voor de zwavel dynastiek door sulfaat vervuiling (ref. 15) van 10 mg/liter wordt niet gehaald.

De verplaatsing van de vervuilde pluim

In relatief korte tijd heeft de pluim zich verplaatst ( voorbeeld- item natriumsulfaat) van de Maandereng naar ver in de Rietkampen. Door de diepdrainages in beide wijken, maar ook opgestuwd door de kweldruk vanuit het Veluwe massief werden de verontreinigingen versneld verplaatst. In ruwweg 3 jaar (ref. 2, 3 en 4, jaren 2003 t/m 2006) heeft de verplaatsing met ca. 500 meter van de sulfaat pluim zich uitgebreid. Dit is aanmerkelijk meer dan normale kwelverplaatsingen. Hetgeen betekent dat wanneer men het alternatief van kwelputten (ref.8) dus diepdrainage op 40 meter diepte zou toepassen in de Meent dat men nog ongeveer 10 jaar heeft te gaan voordat de vervuiling deze Natura-2000 gebieden bereikt. Tevens zal de kwel vervuild zijn door de pluim. Daarnaast is er dan ook geen argument van basenarme kwel maar een zure kwel en zwavelwaterstof is een vergif voor de blauwgras worteltjes.
Transport van de sanering naar de Neder- Rijn :
Een ander aangevoerd argument door de staatssecretaris (ref.8) is het peil van de Grift te verhogen met 20 cm. Maar dit zou inhouden dat de inlaat bij de Grebbe Sluis met vervuild water van de Rijn en de pluim aanmerkelijk vergroot wordt. Deze motivering, recente uitspraak van de RvSt, is werkelijk een opsteker voor de argumenten van het ingestelde beroep (ref. 6).

Resumerend

Alle aspecten overwegend blijft er maar één conclusie over, en wel het reinigen van de pluim via het zuiveringsinstituut aan de W. Dreeslaan in Bennekom en aanpassing van het reinigingsproces, dat een andere investering noodzaakt. Het schone water uit het uitwaterings slootje van het instituut dat nu via het bestaande slootsysteem sinds jaren ( >60 j ) naar de Grift wordt afgevoerd (hoogteverschil maaiveld ca. 4 meter) moet dan aangepast worden.

REFERENTIES

  1. Besluit instemming Deelsaneringsplan van Ged. Staten van GLD – “ dr. Hartogweg 58 Ede , d.d. 15 febr. 2005, nummer GE 022800372
  2. Rapport – “ Ede Grondwaterproof “, afd. ROB Gemeente Ede, d.d. 6 mrt. 2007
  3. Rapport – “ Onderzoek grondwaterkwaliteit Ede Zuid –West , Oranjewoud d.d. mei 2003
  4. Saneringsplan voor de Pluim van het Geval Enka in Ede, Tauw kenmerk R004-1215142 – MMK , d.d. 4 jun. 2014
  5. Besluit Provincie GLD d.d. 27 jan. 2015, Wet Bodembescherming , locatie dr. Hartogweg 58 te Ede, zaaknummer 2014-012851/ GE 022800372
  6. Beroepschrift bij RvSt, zaaknummer 201502216/1/A4, d.d. 14 mrt. 2015, inzake ref. 5
  7. Ontvankelijkheid beroep, inzake ref. 5, sanering Enka Pluim, d.d. 7 apr. 2015
  8. Uitspraak 201404620/1/R2 RvSt d.d. 27 mei 2015, inzake beroepen op besluit van de Staatssecretaris van EZ d.d. 23 apr. 2014. Vaststelling Natura-2000 gebieden, – Bennekomse Meent, – Veenendaalse Blauwe Hel en Hel.

AANVULLENDE TECHNISCHE DOCUMENTEN:

  1. Viscose proces kunstzijde industrie, met chemische verbindingen, “Wetenschappelijk ondersteuningsprogramma voor de gezondheid van werknemers“, Eindverslag ST/02/034.
  2. Technische info, diversen: – waterinlaat Rijn, Lobith 2013 (RIWA), – vuilwater emissie Lexkesveer (Beneden-Rijn), – inlaat gegevens stroom afwaarts Natura-2000 Rijntakken, – viscose proces (kunstzijde), – chemische eigenschappen H2S en CS2, – Natura-2000 gebieden stroom afwaarts Rijntakken.
  3. Schematische weergave Neder-Rijn (hydrologic.com), pag.6, mrt. 2013.
  4. Alternatieve waterverdeling Rijn en Waal, Rijntakken (Agenda Waterveiligheid en Zoetwatervoorziening Gelderland 2013).
  5. Oppervlaktewater duurder Ned. Drinkwaterbedrijven (kraanwater.nl/ wat weet jij van kraanwater).
  6. Gedeelte – Werkstuk Biologie Waterzuivering, pag. 2, de kwaliteit van grondwater, (scholieren.com).
  7. Zwavel dynastiek in West-Ned. Laagveengebied (2012, library.wur.nl).
  8. Pyriet vorming in relatie tot interne eutrofiëring en verzuring, pag. 63 inundatie, (Alterra rapport 1161, 2005).
  9. Kringloop der elementen, (Werkgroep Pyriet => 27 aug. 2002).
  10. Grondwater, (soilpedia. nl/Wikipaginas).
  11. Kwel, (wikipedia.org/wiki/kwel).

 

12 juni 2015, aangepast m.b.t. wijziging inlaatpositie Neder-Rijn, 25 jun. 2015

E.v.Amerongen

imagegen.ashxAls gevolg van de 80 jaar durende kunstzijde /sponzen/ viscose-industrie op het Enka-terrein aan de dr. Hartogweg in Ede (langs het spoor) is een grote verontreiniging van het grondwater ontstaan. Inmiddels heeft men het plan voorbereid de vuilwaterpluim, in totaal ca. 9 miljoen kubieke meter, in 5 jaar middels een transportleiding vanaf de Rietkampen zonder reiniging onder het niveau in de Neder-Rijn (stroomafwaarts van de Wageningse haven) te lozen. Evert van Amerongen heeft beroep aangetekend bij de Raad van State, en ook de Stichting Milieuwerkgroepen Ede is van mening dat een dergelijke doelgerichte belasting van het oppervlaktewater niet meer van deze tijd is.