Sinds jaar en dag is de wens van de agrarische industrie om steeds groter te worden en dus om steeds meer dieren te gaan houden. Die wens wordt eigenlijk altijd gehonoreerd door de overheid. De gemeente door bouwvergunningen af te geven voor nieuwe stallen. De provincie door natuurvergunningen te verlenen. Vaak gebeurt dit via de beruchte geitenpaadjes.
Milieuverenigingen zoals de Stichting Milieugroepen Ede (SME) en Mobilisation for the Environment (MOB) proberen die uitbreidingen te voorkomen door middel van inhoudelijk overleg met de overheid en door juridische procedures te voeren, als vergunningen desalniettemin toch worden verleend. Soms krijgen we gelijk van de rechter en wordt het geitenpaadje geblokkeerd, soms krijgen we ongelijk en mag de agrarische industrie uitbreiden.
Juridische procedures kosten geld, duren lang en de uitkomst ervan is ongewis. Waarom moeten wij dan iedere keer weer naar de rechter om een uitspraak te vragen? Dat komt omdat onze wetgever z’n werk niet doet. Er is nog steeds geen stikstofwet die precies regelt hoe de uitstoot van stikstof naar beneden moeten worden gebracht. Totdat die wet er is, moeten rechters het doen met de bestaande Europese natuurbeschermingsregels. Die zijn in concrete gevallen niet altijd even goed toepasbaar en duidelijk. Dus moet de rechter die duidelijkheid geven.
Er zijn onlangs twee uitspraken van de Raad van State geweest over juridische ‘hete hangijzers’ op het gebied van het natuurbeschermingsrecht. Ik zal die hieronder kort bespreken:
1. Handhaving van PAS-melders.
PAS-melders zijn bedrijven die geen natuurvergunning hebben, maar die op grond van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) uit 2015 konden volstaan met een melding. Aangezien die PAS- regeling door de Raad van State in 2019 is vernietigd, zijn die bedrijven dus onrechtmatig in werking. Onrechtmatig, omdat er destijds in 2015 geen compenserende maatregelen zijn afgesproken om de stikstofemissies van die bedrijven te compenseren en dat moet van de Wet natuurbescherming.
De provincie mag geen nieuwe vergunning afgeven zonder die compensatie. Echter de natuur is er zo beroerd aan toe dat die compenserende maatregelen nodig zijn om de verslechtering van de beschermde habitats tegen te gaan. Dus mag de provincie geen natuurvergunning afgeven aan die PAS-melders en zou moeten gaan handhaven.
Dat handhaven doet de provincie niet uit zichzelf, dus moeten milieuverenigingen daarom vragen. Als de provincie dat weigert, begint de juridische procedure bij de rechter, waardoor dan uiteindelijk wordt bepaald of het bedrijf moet stoppen of mag doorgaan met de stikstofemissies. De rechter laat zich in zijn of haar oordeel leiden door de vraag of de provincie hard genoeg werkt om de stikstofdepositie in de natuurgebieden te verminderen. En dan gaat het om echte feitelijke maatregelen, niet om papieren plannen.
2. Extern salderen.
Als een bedrijf dat een natuurvergunning heeft, stopt, mag dat bedrijf die natuurvergunning verkopen. Bij voorbeeld aan Schiphol of Rijkswaterstaat, die met die stikstofrechten een startbaan respectievelijk een weg kunnen aanleggen. Dat heet extern salderen. Ook agrarische industrie die wil uitbreiden, probeert vaak de stikstofrechten van een stoppend bedrijf op te kopen. Probleem met die verkoop van stikstofrechten is natuurlijk dat de totale stikstofemissie hetzelfde blijft, terwijl die juist drastisch naar beneden moet. Dus ook daar heeft de rechter bepaald wanneer een agrarisch bedrijf extern mag salderen.
De rechter heeft ten eerste bepaald dat het stoppende bedrijf onlangs gestopt moet zijn en dus niet al jaren geleden. Als een bedrijf niet meer in bedrijf is, vindt er geen stikstofuitstoot plaats, dus mag die niet verkocht worden aan een ander bedrijf.
Ook bij extern salderen kijkt de rechter naar de mate van inspanning die de provincie feitelijk pleegt om de stikstofdepositie in de natuur substantieel naar beneden te brengen. Doet de provincie niet genoeg, dan is extern salderen niet toegestaan.
Omdat wij van mening zijn dat de provincie Gelderland bij lange na niet genoeg doet om de stikstofdepositie in de natuur drastisch te verminderen, zijn wij onlangs twee juridische procedures gestart: een zienswijze tegen de toestemming om extern te salderen en een verzoek om handhavend op te treden tegen een PAS-melder die ook nog eens pal tegen Natura-2000 gebied ligt.
We wachten af wat de procedures gaan opleveren voor de natuur.
Jeannet Hubbeling